Monoteističke religije

Monoteističke religije 

Sve monoteističke religije imaju neke zajedničke karakteristike.

1. Univerzalni karakter – prisutne su u čitavom svetu. Izuzetak je donekle samo Jevrejska religija jer su jevreji kao narod rasuti po svetu pa je i njihova religija posredno univerzalna.
2. Postojanje proroka – božji zaslanik, osnivač religija.
3. Sotorološki karakter – spasilački karakter. Soteri ili spasioci su opet osnivači.
4. Svo zlo za čoveka potiče od njegovog tela.
5. Eshatološki karakter – sve ove religije uče da će svet propasti. 

Razlike među monoteističkih religija su:

Simboli monoteističkih religija

1. Od svih monoteističkih religija jedino budizam ne zastupa shvatanje da je to jedino ispravna religija.
2. Jedino budizam uvažava tradiciju, sve ostale polaze od nule.
3. Pravoslavno hrišćanstvo je donekle slično budizmu jer tu postoje običaji preuzeti još iz perioda animizma: kult vatre, badnje večeri...
4. Islam je potpuno srastao sa državom, hrišćanstvo je zvanično odvojeno od države, ali u praksi je tesno povezano. Jedino budizam je religija potpuno odvojena od države.     

O nastanku religijske svesti pročitajte ovde

Jevrejstvo

Jevrejstvo je najstarija monoteistička religija, to je istovremeno istorija ali i mitologija. 

Sveta knjiga jevrejstva je stari zavet (biblija). 

Jevrejstvo u svom razvoju ima više faza. Jedna od značajnih faza je biblijsko jevrejstvo koja se kao učenje nalazi u bibliji. Karakteristika ove faze jeste učenje o savezu boga   (Jehova) sa mitskim junacima jevrejskog naroda. Prvi takav savez bio je sa Nojem koji je bio najpošteniji čovek na svetu kome je bog odredio da živi posle potopa. Sledeći savez je bio sa Avramom, zatim sa Mojsijem i četvrti savez je bio sa Davidom. U 6.veku pne. vavilonci su rešili da sruše jevrejski hram u Jerusalimu i proterali su jevreje. Jevreji su se nakon toga rasuli po svetu a brdo iznad Jerusalima je postalo simbol povratka jevreja u njihovu otadžbinu. 1885. formiran je pokret cioizam čiji je cilj bio povratak jevreja. Nakon progona jevreja verski centri su preneti u Egipat, Vavilon i Persiju a stoga u razvoju jevrejstva počinje novi period koji se naziva rabinsko jevrejstvo (rabin – moj učitelj). Rabini su učeni ljudi koju tumače svete knjige jevrejstva, biblija i talmund – zbirka pravila i uputstava za život a sve te knjige se tumače u sinagogama. 

Sinagoga znači skupština. 

Jevreji su veoma star narod, pojavljuju se još u 14.veku pne. pod imenu hebreji ili sinovi Izrailja.

Hrišćanstvo

 Hrišćanstvo kao univerzalna monoteistička religija i religija otkrovenja nastaje na tlu moćne rimske imperije. Na velikim prostorima rimskog carstva ljudi različitih jezika i kultura masovno su prihvatali hrišćanstvo zato što je nudila ljudima spasenje bez obzira što je to spasenje na nekom drugom a ne na ovom svetu. 

Sveta knjiga hrišćanske religije je novi zavet. To je zbirka tekstova koja sadrži dobru vest odnosno izveštaj o životu Isusa Hrista. Novi zavet: jevanđelja su po Mateju, po Marku, po Jovanu i po Luki. Sadrži i dvadesetjednu apostolsku poslanicu a završni deo je otkrovenje Jovana Bogoslova (apokalipsa). Novi zavet nastaje u periodu od tridesete do stodvadesete godine naše ere. To znači da Hristos više nije bio živ. 

A Isus Hrist je istorijska ličnost. Živeo je dugo na obali Mrtvog mora kao pripadnik jedne verske sekte koja se odvojila od zvanične jevrejske religije od koje je Hrist preuzeo mnoge ideje za svoje učenje koje će po njemu dobiti ime hrišćanstvo. Prema piscima jevanđelja Hrist je novi Mesija (izbavitelj naroda) jer Hristos upravo znači od boga poslat, a jevreji su upravo očekivali prema svojoj religiji da će se pojaviti novi mesija. 

U hrišćansanskoj religiji bog ili božanstvo ima tri oblika: bog otac, bog sin i sveti duh. I Isus Hrist kao bog sin je rođen bezgrešnim začećem boga oca sa ženom jevrejina Josifa, Marijom. 

Jevreji nisu prihvatili Hrista kao novog mesiju, a njegovo učenje je i bilo suprotno sa zvaničnom rimskom mitologijom pa su ga zato rimljani osudili na smrt tako što će biti razapet na krst. Taj krst Isus Hrist je morao sam na svojim plećima da iznese po velikoj vrućini uz kamenito brdo Golgotu. Dok su ga sa obe strane puta maltretirale okupljene grupe ljudi, na sve to on je ogovarao: oprosti im bože, oni neznaju šta rade. 

Samo tri dana nakon respeća Hrist je vaskrsao i spojio se sa bogom ocem na nebu, od tada je krst simbol hrišćanstva a legenda o životu posebno smrti Hrista simbolično je plaćanje otkupa da bi se iskupili gresi siromašnih i prezrenih ljudi kako bi oni dospeli u raj. 

Prvo jevanđelje je nastalo sedamdesetih godina nove ere a zatim nastaju i brojna druga jevanđelja. U petom veku je biskup Teodor iz grada Sira sakupio oko 200 jevanđelja od kojih je zadržao samo četiri. Razlog zbog koga je novi zavet tako dugo nastajao verovarno leži u činjenici da je hrišćanstvo učenje koje je nastalo na istoku a trebalo ga je prilagoditi potrebama zapada. 

U početku hrišćani su bili progonjeni a za zvaničnu religiju hrišćanstvo je priznato 313.godine Milanskim ediktom (car Konstantin) zato što je bilo lakše držati rezličite ljude u jedinstvo. U početku je hrišćanstvo bilo revolucionarno učenje. To se najbolje vidi iz stava jevanđelja po Mateju: lakše će se kamila provući kroz iglene uši nego što će bogataš dospeti u carstvo božije. Hrišćanska filosofija je filosofija ljubavi i smernog života jer samo takvim životom se može dospeti u carstvo božije (duhovni put) a postoji i stramputica (život pun čulnog uživanja).

 Saznanje o hrišćanstvu je mistično, saznaje se otkrovenjem, a ne čulima i razumom, odnosno saznaje se mnjenjem ili verovanjem u nešto zašto nisu potrebne činjenice. 

Hrišćanski moral je specifičan i izražava se jevanđeljem po Mateju: "ko tebe kamenom, ti njega hlebom". 

Religija ili vera na jednoj strani bitno se razlikuje od crkve na drugoj strani. Religija je čovekovo unutrašnje opredeljenje da veruje u natprirodno biće, a crkva je društvena institucija i kao takva ona je zvanični čuvar religije. 

Na prostorima rimskog carstva oduvek je postojala raztlika u svim oblastima života između istoka i zapada a tako se javila razlika u pojmljenju religije. 

Hrišćanstvo se deli na ortodoksno ( pravoslavno ) koje je karakteristično za istočni deo rimskog carstva i katoličko ( katolikan - opštevažeći ) koje je karakteristično za zapadno rimsko carstvo.  Osnovna razlika jeste u shvatanju osnovne hrišćanske dogme a osnovna hrišćanska dogma je sveto trojstvo. Za pravoslavno hrišćanstvo bog otac nije rođen, bog sin je rođen, a sveti duh je ishođen. To znači da se radi o nesalivenom jedinstvu boga oca, boga sina i svetoga duha koje se u svakom trenutku može sastaviti i rastaviti pa se pravoslavci krste sa tri prsta. Bog sin je za pravoslavno hrišćanstvo obogotvoreni čovek. Za katoličko hrišćanstvo međutim bog otac, bog sin i sveti duh predstavljaju saliveno jedinstvo koje se ne može sastaviti i rastaviti pa se zato katolici krste celom šakom, a Hrist je za njih božansko biće.  

Druga bitna razlika jeste u organizaciji crkve. Pravoslavna crkva je od početka slobodno organizovana u vidu nacionalnih crkava koje imaju autokefalnost dok je katoličanstvo od početka organizovano kao jedna celina sa sedištem u Vatikanu. 

Treća razlika jeste pravoslavne crkve važne odluke donose na crkvenim saborima na kojima učestvuju samostalne autokefalne crkve dok se u katoličanstvu donose na crkvenim kancilima (organ katoličke crkve). 

Katolička crkva je bila monolitna sve do 16.veka kada se javlja pokret za reformom. Reforma je obćana ali samo posle tri godine oećanja je povučena pa se zato javio protest, odnosno pokret poznat pod imenom protestantizam na čelu Majtona Luter. Nisu priznavali kancile već su želeli da razviju religiju na osnovu novog zaveta. Katolička crkva je na to odgovorila formiranjem posebnog jazuitskog reda kaluđera i primenom inkvizicije. Rezultat međutim nije bilo pa je i danas sever Evrope i Amerike protestantski a srednja i južna Evropa i Amerika katolički. 

Za katolicizam karakteristično je i postojanje sekti. Sekte su male crkvene zajednice nastale odvajanjem od zvanične religije. Većina njih nisu po svojoj prirodi negativne i jedino satanističke sekte su opasne kako za ostale religije tako i za obične ljude jer ih koriste kao sredstvo za ostvarivanje ciljeva. 

Pravoslavna crkva je od početka slobodno organizovana, danas je prisutna kao ruska, srpska, bugarska, grčka, rumunska crkva… srbi su primili pravoslavlje u 8.i.9.veku. veliku ulogu su imali Kliment i Naum, Ćirilo i Metodije i dr. specifičnost pravoslavlja kod srba je to što se ona povezuje sa verovanjima iz animizma pa je prisutno obožavanje vatre, kult badnje večeri, krsne slave… Pravoslavlje kod srba često se zove svetosavlje prema prvom srpskom arhiepiskopu svetom Savi koji je uspostavio autokefalnost srpske pravoslavne crkve 1219. godine a car Dušan je srpski arhiepiskopiju podigao na rank patriaršije a i svi kasniji vladari su dali svoj doprinos razvoju pravoslavlja u Srbiji zidanjem manastira, crkava i na druge načine. Manastiri i crkve iz toga perioda su pod zaštitom nacije. 

Islam

Islam kao univerzalna monoteistička religija se odnosi na jednu kompaktnu etničku celinu, na Arape, pa je u tome donekle islam sličan jevrejstvu. 

Ono što povezuje pripadnike Islama jeste jezik kojim je napaisana sveta knjiga islama jezik je arapski, a sveta knjiga Kuran. 

Osnivač i prorok islama je Muhamed. 

A islam nastaje u 7 veku nove ere i to je najmlađa monoteistička religija pa pošto je islam nastao na istim prostorima na kojima je pre njega nastalo jevrejstvo i hrišćanstvo, islam koristi iskustva ovih religija. Stvarajuci islam Muhamed je želeo da objedini razjedinjena arapska plemena pa svoju vlast i moć on je koncentrisao oko gradova Meka i Mmedina. U stvaranju islama on je pošao od starog plemenskog božanstva Hubel koje će kasnije dobiti ime AL-LAH što znači svemoguć. Muhamed je iskoristio običaj posete svetom mestu pa je za sveto mesto Islama izabrao Kabu (Cibu) u Meki. To je četvougaona građevina u čijem je jugoističnom delu ugražen veliki crni kamen koji je bio predmet obožavanja još iz doba animizma i u početku je taj kamen poistovećivan sa desnom rukom alaha a kasnije i sa samim alahom. 

Muhamed je zarazliku od hrista ovozemaljsko biće. Bio je veliki osvajač osvojio je Egipat i Mesopotamiju i došao čak do oblala Španije. 622 godine Muhamed je prešao iz Meke u Medinu (Hidžra) prva godina muslimanske ere. Istinu je Muhamedu saopštio anđeo Gabriel glasno čitajuci sa nebeskog originala a glasno čitati na arapskom se kaže Kuran pa odatle ime svetoj knjizi. Kuran sadrži pored religijskog učenja i filosofko učenje i političko i učenje o moralu a tumače ga učeni ljudi jer u Islamu nema svešenika u onom smislu u kome oni postoje sveštenici u Hrišćanstvu.

Reč islam pak znači počinjavanje bogu i ispoljavanje mira i ima isti koren kao reč selam (mir). Muslimanom se postaje vrlo lako. Dovoljno je da čovek pred svedocima izjavi da je alah jedini bog i time je on postao Musliman. Dogme (verovanja): verovanje da je alah jedini bog, verovanje u svete knjge, verovanje u anđele, verovanje božije izaslinike, verovanje u preodređenosti svega na svetu, verovanje u vaskrs ljudske duše, verovanje u propast sveta itd.

Dužnost Muslimana: Da se 5 dnevno moli (da klanja), za vreme Ramazana uzdržava od jela, pića i seksualnih odnosa od izlaska do zalaska sunca. Posle Ramazana je Bajram. Da majkar jednom u životu poseti sveto mesto islama. Da pomaže siromašnima,da se uzdržava od korišćenja svinjske masti. 

Verski objekti su Džamije. Unutrašnjost je islikana urnamentima i arabeskama jer je prikazivanje boga u ljudskom obliku u Islamu zabranjeno. 

Islamske verske škole zovu se Medrese. 

Posle izraelskog arapskog rata 1967 godine javlja se islamski fundamentalizam i neprijateljski odnos prema drugim religijama i zemljama, naročito prema SAD.

Budizam

Budizam kao religija nastaje na tlu Indije. Osnivač i prorok budizma je Buda koji je po rođenju bio princ i kome je dok je on boravio u senci jednog drveta bog otkrio istinu i obavezao ga da tu istinu prenese drugim ljudima. 

Budizam je imao za cilj ukidanje kastinske podeljenosti indijskog društva koja je bila rezultat brahmanističke mitologije. Budizam je nudio svim ljudima jednake šanse da ostvare blaženstvo ili nirvanu stanje a takvo stanje se ostvaruje molitvama i pobožnom verom u boga. 

Moral budizma je specifičan, to je moral nesuprotstavljanja zlu, moral pokoravanja sudbini jer se veruje da je sudbinom sve određeno i da se ništa ne može promeniti pa su narodi koji ispovedaju budizam oduvek bili lak plen mnogobrojnim osvajačima. 

Moralni zahtevi su slični moralnim zahtevima u hrušćanstvu: ne ubij, ne kradi, ne laži, ne čini preljubu. 

Budizam je nastao u Indiji, ali se ubrzo proširio pa danas se veruje da ima oko 500 miliona ispovednika. 

Ima više varijanti Budizma. Jedna od najpoznatijih je Lamaizam. Dalaj Lama je verski i svetovni poglavar Tibeta. Veruje se da se duša Dalaj Lame posle njegove smrti seli u telo nekog dečaka pa se posle smrti svi dečaci koji se rađaju, zagledaju ako imaju neki osobeni znak onda se njihovo ime upisuje na ceduljicu i odlaže. Kada umre Dalaj Lama iz te posude se izvlači jedna ceduljica i to je novi Dalaj Lama. On se odvodi od svih žena pa i od majke i podvrgava se strogoj verskoj obuci nakon koje preuzima dužnost.
Budizam kod nas? Postoji... :)
http://srednjiput.rs/uvod-u-budizam/ 
http://www.budizam.net/ 

Plemeniti osmostruki put u budizmu: